Verlies is meer dan een wond

Vaak hoor je zeggen: verlies veroorzaakt een wond die uiteindelijk een litteken wordt en weer geraakt kan worden. Het is mijn ervaring, met een progressieve oogaandoening, dat verlies van zicht en alle verliezen die daarmee samenhangen meer is dan een wond. Zeker gaat het om het toelaten van pijn, de wond steeds maar weer voelen. Maar vaak genoeg vraagt de situatie die pijn doet ook om een actie, een beweging. De wond is wat mij betreft dus maar de helft van het verhaal.

Verlies verwerken is heen en weer slingeren tussen emoties en pogingen je grip op je leven te hervinden. Bij verlies van zicht echter is dat geen eenmalige klus. Je leven verandert drastisch. Leven met een visuele beperking is geen 'gewoon' leven. Veel van wat voor ziende mensen vanzelfsprekend is, is dat voor een slechtziende of blinde vaak niet. In allerlei dagelijkse situaties is het zoeken naar een mogelijkheid om te kunnen functioneren, naar een nieuwe, andere invulling van activiteiten of naar het vinden van een nieuwe betekenis voor wat belangrijk en waardevol is.
De pijn voelen, helemaal toelaten, is de ene kant van de slinger. De andere kant is het onderzoek naar wat in de gegeven situatie kan veranderen omdeel te kunnen nemen of mee te genieten.

Vele jaren geleden drong het besef dat ik mijn favoriete bezigheid, het lezen van literatuur, misschien niet meer zou kunnen, zich langzaam aan mij op. Af en toe wierp ik blikken op mijn grote boekenkast, en voelde ongeloof dat ik die allemaal niet meer zou kunnen lezen of bekijken. De overschakeling op luisterlezen, met audioboeken maakte ik hortend en stotend. Een eerste poging deed ik met forse weerzin. Vreselijk die stem in mijn hoofd die bepaalt hoe de intonatie is, de sfeer van het boek vond ik meteen al verpest. De pijn van het verlies veroorzaakte veel weerstand. Toch was het verlangen literatuur te kunnen lezen groter. Uiteindelijk ben ik net zo een veellezer als vroeger gebleven, maar nu dus van audioboeken. Soms is er nog de pijn, omdat niet alle boeken die ik wil lezen in audiovorm te verkrijgen zijn. En de momenten dat ik met andere mensen ben en er worden teksten uitgedeeld of gebruikt, is er weer die confrontatie. Soms is het mogelijk om teksten in pdf-vorm te krijgen, zodat mijn computer het mij kan voorlezen. En soms moet ik gewoon vragen of iemand even de tekst wil voorlezen. Het vraagt dus actie om mee te kunnen doen.

Af en toe loop ik een tijd rond met een gevoel waar ik geen raad mee weet. Ik heb twee schoonzussen die met Kerst meestal elkaars nieuwe kleren bewonderen. Jarenlang voel ik me buitengesloten omdat ik niet mee kan genieten, de laatste mode niet weet omdat ik het niet zie en niet deel heb aan dit soort sociale interactie. Ik voel alleen pijn en sluit me af, waardoor ik mezelf buitensluit. Tot ik me realiseer dat ik kan vragen of ik mag voelen wat ze aan hebben, en of ze het tegelijk kunnen beschrijven. En als ik dat doe, ervaar ik hoe fijn het is op deze manier contact te maken en zo mezelf weer toesta mee te genieten, al is het niet op de manier die 'gewoon' is. De pijn is niet weg, maar is een bondgenoot van een nieuw gevoel van vreugde.

Nu, in het voorjaar, dringt zich een nieuw maar eigenlijk ook oud gevoel van pijn zich aan me op. De ontluikende lente veroorzaakt een gemis. Wat baal ik ervan, wat vind ik het saai, mijn dagelijks uitzicht van grijs, zwart en wit in vage contouren. Ik wil groene ontluikende blaadjes zien, jonge gele en bruine eendjes in de sloot, bloeiende narcissen en tulpen, vrolijke gezichten en kleurige bloesem. Het is niet de eerste keer, maar nu vraag ik me af of ik er anders mee om kan gaan. Zodat het minder pijn weg duwen is en meer het blije gevoel dat gepaard gaat met het voorjaar. Zeker geniet ik al van de vogels die weer fluiten, van geluiden in tuinen waar gesnoeid wordt, of de ramen gezeemd worden, de sfeer van lente kan ik voelen aan dit soort dingen.
Misschien is het wel zoiets. Dat ik ga letten op wat voor mij lente kan zijn. Dat er naast het gemis een nieuw gevoel komt dat ik kan waarderen. Aan de andere kant van de slinger gewicht gaan leggen. Wat vind ik mooi, bijzonder, prettig en hoe vult mijn lente zich? Wie weet is een nieuw antwoord aan het groeien in mij.

Zo slinger ik maar door tussen emoties en aanpassing. Het is een actief proces, aan beide kanten van de slinger is het nodig met bewustzijn erbij te blijven. De pijn niet wegduwen aan de ene kant, en heel precies zijn in welke aanpassing bij mij past aan de andere kant. Zodanig dat ik weer vreugde kan ervaren op dat gebied in mijn leven.